RAI NAKADOKO

Rai nakadoko hanesan dezastre naturais misteriu tebes to’o ohin loron, signifika katak la iha ema ida bele hatene katak tempo no akantesementu rai nakadoko. Rai nakadoko dala barak mosu iha zona subduksaun entre plaka kontinente ho plaka oseanik. Timor Leste mos hanesan nasaun  nebee mak besik  liu iha zona subduksaun entre plaka India-Australia, plaka Eurasia ho plaka pasifika nebee mak hanaran the ring of fire. 

 Imj. The ring of fire

 

Parametru Rai nakadoko

Parametru nebee mak importante iha rai nakadoko hanesan, loron akontesementu, oras akontesementu, koordinat akontesementu, hiposenter, magnitude no imtensitas maksimu rai nakadoko.

 Imj. Parametru Rai nakadoko

Hiposenter/Focus hanesan fatin akontese vibrasaun iha rai okos. Episenter katak rejultadu projeksaun (proyeksi) hiposenter/focus ba rai leten.

Klasifisaun Rai nakadoko

Rai nakadoko fahe kategoria oi-oin, tuir prosesu akontesementu rai nakadoko fahe ba hanesan tuir mai nee.

1.     Rai nakadoko tektonika

Rai nakadoko tektonika mosu wainhira plaka rai kulit soke malu ou halai dook husi malu. Tuir matenek nain sira katak rai nakadoko tektonika akontese lor-loron maibe ita la senri tamba ho magnitudu nebee mak ki’ik oan liu. 

Imj. Tektonika

1.     Rai nakadoko vulkano

Rai nakadoko vulkano mosu wainhira akontese eksplosaun foho vulkano, maibe rai nakadoko sente deit iha area nebee mak besik foho vulkano.

 Imj. Rai nakadoko akuja husi aktividade vulkano

1.     Rai nakadoko akuza husi rai monu

Fator seluk nebee mak hamosu rai nakadoko hanesan rai monu, maibe magnitude nebee mak ki’ik liu nebee ladun perigozu. Fator seluk mak hanesan aktividade ema nian, ezemplu halo test bom iha rai okos.

Tipu Rai Nakdoko Tuir nia Enerjia

Rai nakdoko dahuluk hanesan rai nakdoko nebee nia enerjia kiik (foreshock). Depois rai nadoko dahuluk sei mosu rai nakdoko nebee nia enrzia no magnitude nebee boot, rai nakdoko ida nee mak sei estraga sasaan barak iha rai leten (mainshock). Tuir mai rai nakdoko nebee ho nia magnitudu  kiik  mais ou menus 2. 0 – 3. 0 SR akontese bebeik iha tempu nebee naruk (aftershock).

Eskala Rai Nakdoko

Rai nakdoko kiik  (< 5 SR)

Rai nakdoko naton  (5 – 6. 4 SR)

Rai nakdoko boot  (6. 4 – 7. 4 SR)

Rai nakdoko boot tebes  (> 7. 4 SR)

 

Instrumentu Rekordasaun  Rai nakadoko

Instrumentu hodi rekorda rai nakadoko mak Seismograf. Rezultadu rekordasaun rai nakadoko mak hanaran seismogram.

Imj. Seismograf Antigu

Imj. Seismograf  Modernu